बयान
बयान कसे घ्यावे
पोलिस बयान/स्टेटमेंट घेताना भारतीय पोलिसांवर कायदेशीर बंधने आहेत, काही प्रमुख जबाबदाऱ्या आहेत, या जबाबदाऱ्या फौजदारी प्रक्रिया संहिता, 1973 मध्ये नमूद केल्या आहेत:-
- पोलिस स्टेटमेंट घेताना पोलिसांनी या कायदेशीर जबाबदाऱ्यांचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे जेणेकरून ते स्टेटमेंट कोर्टात मान्य असेल आणि स्टेटमेंट देणाऱ्या व्यक्तीच्या अधिकारांचे संरक्षण होईल.
- भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 20(3) अन्वये बयानदारास स्वत: ची दोषाविषयी गप्प राहण्याचा, अधिकार असलेबाबत बयानदारास पोलिसांनी माहिती दिली पाहिजे. (साक्षदारास घडलेल्या घटने विषयी गप्प राहण्याचा अधिकार नाही.) (In India, under Article 20 (3) of the Constitution, the defendant has the right against self-incrimination, but witnesses are not given the same right. A defendant must be informed of their rights before making any statements that may incriminate them.)
- पोलिसांनी स्टेटमेंट देणाऱ्या व्यक्तीला सूचित केले पाहिजे की ते कोणतेही विधान करण्यास बांधील नाहीत ज्यामुळे त्यांना दोषी ठरविले जावु शकेल.
- पोलिसांनी हे सुनिश्चित केले पाहिजे की स्टेटमेंट देणारी व्यक्ती जबरदस्ती, धमकी किंवा बळजबरी खाली नाही.
- पोलिसांनी स्टेटमेंट लिखित स्वरूपात किंवा इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात रेकॉर्ड केले पाहिजे आणि सत्यापनासाठी स्टेटमेंट देणाऱ्या व्यक्तीला ते परत वाचून दाखविले पहीजे.
- स्टेटमेंट देणाऱ्या व्यक्तीला स्टेटमेंट मधील मजकूर आणि स्टेटमेंट देण्याचे परिणाम समजले आहेत याची खात्री पोलिसांनी केली पाहिजे.
- पोलिसांनी हे सुनिश्चित केले पाहिजे की विधान ऐच्छिक, सत्य आणि कोणत्याही प्रभावापासून किंवा दबावापासून मुक्त आहे.
- पोलिसांनी स्टेटमेंट देणाऱ्या व्यक्तीला स्टेटमेंटची प्रत मिळवण्याचा अधिकार असल्याचे सांगावे.
- पोलिसांनी हे सुनिश्चित केले पाहिजे की त्यांना त्याची प्रत देण्यात आली आहे.
- पोलिसांनी निवेदनात उघड केलेल्या माहितीची गोपनीयता राखणे आवश्यक आहे.
- पोलिसांनी बयानदारास सांगुन हे सुनिश्चित केले पाहिजे की विधान न्यायालयात पुरावा म्हणून वापरले/स्वीकारले जाईल.
- पोलिसांना दिलेले बयान/विधान निष्पक्ष, सत्य आणि अचूक आहे याची खात्री करावा तसेच स्टेटमेंट देणाऱ्या व्यक्तीच्या हक्कांचे संरक्षण केले जाईल याची खात्री पोलीसांनी ध्यावी.
पोलिस स्टेटमेंट (बयान) लिहिण्यासाठी तुमच्याकडील तपशील आणि माहीतीच्या अचूकतेकडे काळजीपूर्वक लक्ष देणे आवश्यक आहे. बयान लिहीतांना अनुसरण करण्यासाठी येथे काही सामान्य मुद्दे अभ्यासासाठी देत आहोत:-
- हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की पोलिस स्टेटमेंट (बयान) हे कायदेशीर दस्तऐवज आहे आणि ते गांभीर्याने घेतले पाहिजे.
- मूलभूत माहितीसह बयानाची सुरवात करा:- तुमची स्पष्ट ओळख स्पष्ट करून आणि तुमचे नाव, वय, पत्ता, व्यवसाय, फोन नंबर आणि इतर कोणत्याही संबंधित तपशीलांसह तुमची संपर्क माहिती देऊन बयानाची सुरुवात करा.
- घटनेचे तपशीलवार वर्णन करा:- तारीख, वेळ आणि स्थान यासह, घटनेचे शक्य तितके तपशीलवार वर्णन करा. काय घडले व कसे घडले याचे एक स्पष्ट आणि संक्षिप्त चित्र उभे करा, ज्यामध्ये घटनेला कारणीभूत असलेल्या सर्व घटनांसह, घटनेदरम्यान काय घडले आणि त्या नंतरच्या महत्वाच्या आवश्यक सर्व घटनांचा समावेश करा.
- कालक्रमानुसार घडलेल्या घटना सांगा:- तुम्ही घटनेचे साक्षीदार असल्यास, तुम्ही जे पाहिले आणि ऐकले ते शक्य तितक्या तपशीलवार वर्णन करा.
- घटनेशी संबंधितच तपशील समाविष्ट करा, अनावश्यक फापटपसारा टाळा:- सहभागी व्यक्तींनी केलेल्या कोणत्याही कृती किंवा विधानांबद्दल स्पष्ट आणि ठामपणे सांगा.
- तथ्यांवर चिकटून रहा:- तुमच्या विधानात कोणतीही मते किंवा गृहितकांचा समावेश टाळा. तथ्यांना चिकटून राहा आणि तुम्हाला माहीती असलेले सत्य आहे तेच सांगा.
- तुमच्याकडे छायाचित्रे, व्हिडिओ किंवा कागदपत्रे यासारखे कोणतेही भौतिक पुरावे असल्यास, पोलिसांना त्याची प्रत द्या आणि तुमच्या विधानात त्यांचा संदर्भ द्या, उल्लेख करा.
- या घटनेचे इतर कोणी साक्षीदार असल्यास, त्यांची नावे आणि शक्य असल्यास संपर्काची माहिती द्या.
- तुमच्या विधानावर शिक्कामोर्पत करण्यापूर्वी आणि पोलिसांकडे सबमिट करण्यापूर्वी बयान अचूक असण्यासाठी काळजीपूर्वक त्याचे पुनरावलोकन करा.
- शेवटी तुमचे विधान तुमच्या सर्वोत्तम माहितीनुसार सत्य आणि अचूक असल्याची घोषणा समाविष्ट करा.
- लक्षात ठेवा, पोलिस स्टेटमेंट (बयान) हे कायदेशीर दस्तऐवज आहे आणि ते न्यायालयात पुरावा म्हणुन वापरले जाऊ शकते. म्हणून, आपल्या घटनांच्या वर्णनात सत्यता आणि अचूकपणा असणे महत्वाचे आहे. तुम्हाला कोणत्याही गोष्टीबद्दल खात्री नसल्यास, विधान करण्यापूर्वी वकिलाशी बोलणे चांगले.
- लक्षात ठेवा की तुम्ही तुमच्या रेकॉर्डसाठी तुमच्या स्टेटमेंटची कॉपी मागू शकता.
(हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की तुम्हाला कोणत्याही गोष्टीबद्दल खात्री नसल्यास किंवा काही प्रश्न असल्यास, स्पष्टीकरणासाठी तुमचे स्टेटमेंट घेणार्‍या पोलिस अधिकाऱ्याला विचारणे चांगले.)
स्त्रिया किंवा मुलांसाठी विधान लिहिणे ही एक संवेदनशील बाब असते, कारण त्यांना आघात झालेला असु शकतो किंवा ते भावनिकदृष्ट्या असुरक्षित असू शकतात. स्त्रिया किंवा मुलासाठी बयान लिहिताना लक्षात ठेवण्याच्या काही टिप्स येथे अभ्यासासाठी देत आहोत:-
- तुमचा आणि पोलीस खात्यातील तुमच्या भूमिकेचा परिचय करून आणि बयानाचा/विधानाचा उद्देश स्पष्ट करून बयान लिहीन्यास सुरुवात करा.
- त्यांना पटवुन द्या की त्यांना झालेल्या कोणत्याही हानीसाठी ते दोषी नाहीत.
- धीर ठेवने आणि आपला वेळ देने. संवेदनक्षिल व्यक्तीला त्यांची कथा त्यांच्या गतीने सामायिक करण्याची अनुमती द्या आणि त्यांच्यावर दबाव टाकणे टाळा. ते बोलतांना व्यत्यय आणणे टाळा.
- साधी आणि वयानुसार भाषा वापरा. जटिल शब्दावली किंवा कायदेशीर शब्दावली वापरणे टाळा जे त्या व्यक्तीला समजू शकत नाही, महिला किंवा मुलाला काय चर्चा होत आहे हे समजू शकेल याची खात्री करा.
- जर स्त्री किंवा मूल काही तपशील देण्यास असमर्थ असेल किंवा तयार नसेल, तर त्यांच्या भावनांचा/सीमांचा आदर करा आणि त्यांना सोयीस्कर वाटेल त्या पेक्षा अधिक माहिती देण्यासाठी दबाव आणू नका.
- एक सुरक्षित आणि आरामदायक वातावरण तयार करा. त्यांचे विधान शेअर करताना त्या व्यक्तीला सुरक्षित आणि आधार वाटेल याची खात्री करा.
- विधानाचा उद्देश स्पष्ट करा. ते विधान का देत आहेत आणि ते तपासात किंवा कायदेशीर प्रक्रियेत कसे वापरले जाऊ शकते हे समजून घेणे त्या व्यक्तीसाठी महत्त्वाचे आहे.
- बयानात व्यक्तीला शक्य तितके तपशील समाविष्ट करण्यास प्रोत्साहित करा. खुले प्रश्न विचारा आणि व्यक्तीला घटनेशी संबंधित असलेली कोणतीही माहिती सामायिक करण्यासाठी प्रोत्साहित करा.
- व्यक्तीच्या गोपनीयतेचा आणि गोपनीयतेचा आदर करा. व्यक्तीला कळू द्या की त्यांचे विधान गोपनीय ठेवले जाईल आणि ते फक्त तपासात किंवा कायदेशीर प्रक्रियेत गुंतलेल्यांसोबतच साझा केले जाईल.
- अचूकतेची खात्री करण्यासाठी स्त्री किंवा मुलासह/त्यांना विचारूनच बयानाचे पुनरावलोकन करा आणि आवश्यक दुरुस्त्या किंवा जोडणी करा.
- स्त्री किंवा मुलाला विचारून ते बयानातील मजकुराशी सहमत असल्याची खात्री करा.
- त्या व्यक्तीला त्यांचे हक्क समजले आहेत याची खात्री करा.
- आवश्यक असल्यास, हिंसा किंवा अत्याचाराचा अनुभव घेतलेल्या महिला आणि मुलांसाठी उपलब्ध संसाधने आणि सेवांबद्दल माहिती द्या.
- त्या व्यक्तीला कळू द्या की त्यांना वैद्यकीय मदत आणि समुपदेशन घेण्याचा अधिकार आहे, तसेच पोलिसांमध्ये घटनेची तक्रार करण्याचा नैतिक व कायदेशीर अधिकार आहे.
- सहानुभूतीशील आणि सहाय्यक व्हा. त्या व्यक्तीला कळू द्या की तुमचा त्यांच्यावर विश्वास आहे आणि तुम्ही त्यांना कोणत्याही प्रकारे सहकार्य करण्यासाठीच आणि पाठिंबा देण्यासाठीच तेथे आहात.
- लक्षात ठेवा, एखादी स्त्री किंवा मुलासाठी विधान लिहिताना, त्यांच्या गरजांबद्दल संवेदनशील असणे गरजेचे आहे. आणि त्यांना त्यांची कथा/सांगणे शेअर करण्यासाठी सुरक्षित आणि आश्वासक वातावरण प्रदान करणे महत्त्वाचे आहे.
- स्टेटमेंट घेण्याच्या संपूर्ण प्रक्रियेत महिला किंवा मुलाची सुरक्षा आणि कल्याण यांना प्राधान्य देणे आणि त्यांच्या गोपनीयतेचा नेहमी आदर केला जातो, याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे.